برشی از کتاب روانشناسی دین بر اساس رویکرد تجربی:زندگی بشر پر از آیین است.آیین رامیتوان بسته به موقعیت اجتماعی،ی،معنوی یامذهبی نامیدیامیتوان هرصفت دیگری راکه شرایط ایجاب میکندبه آن نسبت داد،وقتی به کسی میرسیم که اورامیشناسیم رسم این است که بپرسیم چطوری؟وانتظارمیرود که این پاسخ رابشنویم:خوبم تو چطوری؟به دنبال آن گفتگوی مختصر و مشخصی صورت میگیرد مگر اینکه واکنش آیینی به رویدادها مقتضی چیز دیگری باشد. کلماتی که بکارمیبریم و حرکاتی که انجام میدهیم همگی اگر نه در محتوا دست کم به ظاهر در خدمت طرح نظم آیینی اند.قاعدتا ما از چنین اعمالی در رفتار روز مره خود آگاه نیستیم هرچند گرایش هایی ازاین قبیل در نظام های دینی هم دیده میشود لیکن در دین یادگیری حالات ارتباطی به صورت لفظی یا غیر لفظی،غالبا آگاهانه است مثل زانو زدن،سجده کردن یا انجام دادن اطوار و حرکات دیگر،فرضا خواندن نماز های خاص،به رقص در آمدن،نوشیدن مایعات یا خوردن غذاهایی که اهمیت مذهبی دارند(مثلا شراب،فطیر،مصا)وازاین قبیل دین نهادین در طی قرن ها آیین های خود را تهذیب واز نو تعریف کرده است.شکل های خصوصی و عمومی پرستش مختص اوقات مختلف روزند(موقع طلوع آفتاب،پیش ازخواب،هنگام دعوت به نیایش و.)روزهای ویژه ای ازهفته به علاوه ی اوقات معینی از ماه وسال به اعمال و عبادات ویژه ی مومنان اختصاص می یابد.اینها همه دارای جلوه های عبادی با قالب و ساختاری مشخص اند.#(اسپیلکا برنارد و همکاران،1390،روانشناسی دین بر اساس رویکرد تجربی ترجمه ی محمد دهقانی صفحات 88 و 89#
مصطفی ملکیان در نقد کتاب *روان شناسی دین*:در زمینه ی خود کتابی جامع است.
نشست نقد و برسی کتاب* روان شناسی دین*نوشته ی دیوید وولف با ترجمه ی محمد دهقانی برگزارشد.
به گزارش خبرنگار بخش کتاب خبر گزاری دانشجویان ایران (ایسنا )،درچهارمین نشست نقد و برسی کتاب روشن که روز گذشته(پنجشنبه )برگزارشد،ملکیان کتاب (روانشناسی دین )راپیوند دهنده دانش های روانشناختی و دانش های دین پژوهانه دانست و گفت:مجموعه ی دانش هایی که درباره ی دین به پژوهش میپردازند،دودسته اند؛یک دسته دین پژوهانی که با حقیقت و کذب ادیان کاری ندارند و دین را به عنوان پدیده در نظر میگیرند و دسته ای دیگر، دین پژوهانی که مقصدشان،مشخص کردن حق و باطل بودن یک دین خاص است. روان شناسی دین با روان شناسی دینی متفاوت است؛ روانشناسی دین یک شاخه از علوم دینی است که درآن گفته میشود دین درباره ی روان آدمی چه میگوید؟
اوهمچنین گفت: مجموعه ی آنچه روانشناسان دین میگویند،پنج شاخه است وکتاب دیوید وولف به این پنج شاخه میپردازد.دسته اول،مباحثی هستند که عوامل روانی موثر در پیدایش دین تاریخی رامطرح میکنند.دسته دوم،عوامل روانی اقبال دین است؛ به عبارت دیگر،چه علل و عوامل درونی وجود دارد که التزام پیروی کردن از دین را ایجاد میکند.
این پژوهشگر در ادامه یاد آور شد: دسته سوم،عوامل روانی موثر در کیفیت دین داری را مشخص میکند.دیوید وولف تعریف پارسایی را به دین داری ترجیح میدهد و معتقد است گاهی بخش هایی از یک دین برای یک فرد مهم است و بخشهای دیگر آن مورد غفلت قرار میگیرد و در این خصوص ،علل روانی در کیفیت دین داری وجود دارد.دسته چهارم،آثار دین داری در روان آدمی و دسته پنجم در رابطه با معیار های دین داری است که به بحث درباره ی معیار های روان شناسی برای تشخیص بی دینی و دین داری افراد میپردازد.هربحثی که در روان شناسی دین مطرح است،به این پنج شاخه برمی گردد.
ملکیان ازکتاب *روانشناسی دین* به عنوان کتابی جامع در حوزه ی روانشناسی دین یاد کرد وگفت: روان شناسی دین به حق و باطل بودن ادیان کاری ندارد و فلسفه دین و الهیات است که به صدق و کذب یک دین می پردازد.ازاین منظر ،روانشناسی دین،شاخه ای از شاخه های دین پژوهی است ؛ اما جزو شاخه های روانشناسی نیز محسوب میشود.
اودرباره ی اهمیت کتاب (روانشناسی دین )نیز گفت:این کتاب سه مزیت بزرگ دارد جامعیتش بیش از کتاب های دیگر در این زمینه است. همچنین در نوسان روانشناسی نظری و تجربی است و به طور تمام و کمال و فقط در زمینه ی مباحث نظری و یا مباحث تجربی نیست؛بلکه دائما میان این دو حوزه در حرکت است. انصاف چشمگیر وولف نیز در داوری درباره ی دین ،ازدیگر ویژگی های کتاب است.
این نویسنده و پژوهشگر سپس به نقاط ضعف کتاب اشاره و عنوان کرد :فصل های کتاب نظم مشخصی ندارند و موضوعات مورد بحث کتاب در سامانه ی نظم بندی بدی قرار گرفته،حجم پردازش به مباحث متناسب با حجم پرداخته شده نیست،وولف در بعضی مباحث بیشتر به ادیان غربی نگاه کرده وبه جهاتی بیشتر دیدگاه هایی را که در ادیان غربی مطرح است،درکتاب گفته است.
همچنین حسن هاشمی میناباد در سخنانی درباره ی ترجمه ی محمد دهقانی از *روانشناسی دین*گفت:کتاب روانشناسی دین ترجمه ای کامل از اثر مولف است و میتواند به عنوان یک معیار علمی و ملموس و نظام مند محسوب شود تا دیگران بر اساس آن،کتاب های متعدد در حوزه روانشناسی دین را بسنجند.
او افزود:کتاب *روانشناسی دین*کتاب درسی اغلب درس های روان شناسی دین است و جزو منابع اصلی حوزه ی دین پژوهی شمرده میشود.
هاشمی با اشاره با متن اصلی کتاب گفت:عبارت های متن اصلی نسبت به بقیه ی کتاب های روانشناسی ؛ اما از اجزای شگرف برخوردار است .
#خبر گزاری ایسنا- جمعه 3 خرداد 87 #
روان درمانی شهودی ؛تایید فروید یا بازگشت به سهروردی
در چند سال اخیر ،شهر قونیه ،آرامگاه مولانا (شاعرایرانی)آذر ماه را شلوغ و پر هیاهو میگذراند.
علاقمندان به مکتب تصوف و عرفان شرقی از تمام نقاط دنیا به این شهر ترکیه سفر میکنند تا در مراسم بزرگداشت مولانا حضور یابند اما توجه به مکاتب شرقی و عرفان کهن ایرانی محدود به آذر ماه و قونیه نمیشود. کتاب اشعار مولانا به یکی از پر فروش ترین کتاب های شعر آمریکای شمالی تبدیل شده و گسترده ی عرفان شرقی به تحولی نو در رشته های علوم انسانی انجامیده است.
چند فرهنگی شدن شهر های بزرگ جهان در سال های اخیر،برای دانشگاهیان (پر جرئت )هم این فرصت را فراهم آورده که با ترکیب نظریات نوین غربی و آموزه های کهن مکاتب شرقی ،به نو آوری هایی برای درک رفتار آدمیان دست یابند.
روان درمانی شهودی یا اشراقی یکی ازاین نو آوری هاست.
این سبک جدید ازترکیب آموزه های مکاتب شرقی نظیر تصوف ،عرفان ،بودیسم و روشهای متداول روانکاوی تشکیل شده است.
جوزف الی یزر،روان درمانگر شهودی اهل کانادا،یکی از کسانی است که این روش از روان درمانی را در درمان مراجعان خود بکار گرفته است.
اودر گفتگو با بی بی سی فارسی این روش را چنین تعریف میکند:(روان درمانی شهودی نوعی از روان شناسی عمیق است که در آن دل آگاهی درمانگر و مراجع،در ترکیبی با روشهای کلاسیک روان درمانی مورد استفاده قرار میگیرد )
روان شناسی عمیق به آن نوع روانشناسی اطلاق میشود که در آن بر ناخودآگاه فردی تمرکز میکند و متاثر از روانکاوی سبک فرویدی است.
آقای الی یزر می افزاید:(در این نوع روان درمانی،مراجعه کننده تشویق میشود که بر تمامی جنبه های احساسی ، و جسمی خود تمرکز کند و کوچکترین نشانه یاگواهی دل ،موضوع بحث و کنکاش میان درمانگر و بیمار قرار میگیرد )
وی میگوید:(بدین ترتیب در یک همکاری نزدیک ،بیمار به شناخت جدیدی نسبت به مشکلات خود میرسد با بینشی نوین به آنها مینگرد وبا ایجاد ظرفیت های جدید در خود از بحران عبور میکند )
زیگموند فروید مشهور ترین روانشناس تاریخ و بنیان گذار سبک روانکاوی، شهود را بخشی از تظاهرات ناخودآگاه میداند.
نظریه دیگر متعلق به کارل گوستاویونگ دیگر روانکاو نامی جهان است که به تعریف شهود ابعاد جدیدتری را اضافه میکند.
اما یک نظریه دیگر هم هست که شهود را مترادف ایمان و اشراق میداند.
در این میان شهاب الدین سهروردی،شیخ اشراق ،که بخاطر نظریات انقلابی اش کافر شناخته شد ودر سن 38سالگی در زندان ملک ظاهر در گذشت،نظریه متفاوتی از ایمان و شهود اریاه کرده بود.
از شرق کهن تا غرب امروز
جوزف الی یرز که دوره هایی از تصوف را در کنار دوره های روانشناسی گذرانده است به تاثیر پذیری سبک روان درمانی خود از عرفان شرقی معترف است .
او به آموزه ای بودایی اشاره میکند : تمامی اقیانوس های دنیا یک طعم دارند و آن طعم شوری است . از نظر من تمامی مذاهب و ادیان دنیا یک طعم دارند و آن طعم آزادی و رهایی انسان است و و قتل به هدف نهایی روان درمانی هم توجه میکنم ،میبینم که تمامی تلاش ها برای رسیدن به کشف احساس آزادی و چشیدن طعم رهایی است. از این جهت تصور میکنم که تصوف و روان درمانی آیینه یکدیگرند و من تفاوت میان این دو را بسیار بسیار ناچیزی میبینم.
وی که به تازگی نخستین کتاب خود را تحت عنوان سیمپلی اسپیریت منتشر کرده است در مقدمه ی این کتاب مینویسد که با وجود اینکه یک یهودی زاده است سه تجربه شگفت انگیز او در مشاهده حضرت مسیح، مریم مقدس و احساس وجود آفریدگار زندگی او را متحول کرده است.
اما تاکید دارد که برای آغاز کشف شهود نیازی نیست که همگان چنین تجربه هایی داشته باشند و شعری از مولانا را به شهادت میگیرد : از کفر و ز اسلام برون سحرایی ست . مارا به میان آن فضا سودایی ست .
او میگوید : در روان درمانی هم تعریفی از خوب و بد وجود ندارد وهرچه هست همان است که هست.
شاید یکی از علل فروش روز افزون اشعار مولانا در آمریکا شمالی هم رواج همین نظریات عرفان شرقی است که شهود را معتبر ترین منبع براى مواجهه با رویداد های روز مره میداند.
دکتر شاکر ، روانپزشک، تعبیر دیگری از انواع روان درمانی های ترکیبی دارد و آنها را حاصل تلاش روانشناسان و محققان علوم انسانی برای نزدیک کردن سبک های مختلف و استفاده از مشترکات فرهنگ غرب و شرق میداند.
او معتقد است که نمیتوان چنین روش هایی را برای همگان تجویز کرد واحتمالا میزان موفقیت آنها به میزان اعتماد و اعتقاد مراجعان به ریشه های نظری چنین سبک های بستگی دارد.
آقای الی یزر هم با این نظر موافق است و روان درمانی شهودی را بیشتر برای کسانی مفید میداند که در سوگ عزیزی نشسته اند با باورهای و مذهبی خود کلنجار میروند ، میخواهند موفقیت شغلی - تحصیلی داشته باشند یا پس از ترک جسمانی اعتیاد به مواد، در پی بازسازی جهان بینی خود هستند.
به هر صورت، سبک های جدید روان درمانی چه متاثر از چند فرهنگی شدن شهر های غربی و نزدیکی تمدن ها باشند و چه تحت تاثیر تلاش بشر برای فرار از اضطراب زندگی در قرن 21،به نظر میرسد برای تبدیل شدن به یک باور عمومی ابتدا باید تعریف جامع تری از شهود،چگونگی شکل گیری و سر منشاء آن ارائه کنند.
شاید پاسخ صریح به این پرسش که مقدس فانی ،عارف و شاعر ایرانی مطرح میکند :او منم . یا منم او.یا بود از او منم.
امیر پیام #
#بی بی سی 21 آذر 89#
درباره این سایت